Meer genade in Nederland

De Algemene Politieke Beschouwingen van de provincie Zeeland vonden plaats op vrijdag 7 november 2025. De Najaarsnota 2025 en de Begroting 2026 werden behandeld in Provinciale Staten. Voor politieke partijen de gelegenheid om hun speerpunten nog eens tegen het licht van de provinciale plannen te houden. Zo ook voor de SGP. Onze bijdrage werd verwoord door fractievoorzitter Joan van Burg.

We zijn inmiddels aangekomen in de tweede helft van deze Statenperiode. Er zijn veel plannen in gang gezet, nieuwe ontwikkelingen gestart en tal van lopende dossiers. Daarover gaat deze Begroting en Najaarsnota.

Vandaag de dag

We hebben een regering in Den Haag waarin veel discussies uitmonden in onderlinge geruzie. Dat helpt niemand verder. Het lijkt soms alsof je als politicus pas geslaagd bent als je je tegenstanders zo snel mogelijk in een hoek kunt plaatsen – het liefst met een filmpje erbij om rond te sturen.
Betekent dit dat je niet van mening mag verschillen? Zeker niet. Maar discussiëren kan ook op een respectvolle manier. En bestuurders mogen fouten maken; ze zijn ook mensen. Belangrijk is dat zij die fouten kunnen toegeven en ervan leren. Een beetje meer genade in de politiek – en in de samenleving – zou ons land goed doen.

Begroting

De structurele exploitatieruimte in 2025 en 2026 is licht negatief, maar verbetert naar verwachting vanaf 2027. Er is geen reden tot paniek, maar wel tot waakzaamheid. Provinciale Staten moeten de vinger aan de pols houden.
De auditcommissie heeft erop gewezen dat GS 'wellicht' wil kijken naar de 80/20-verhouding van het ZEH-dividend. De SGP vindt een verandering 'wellicht' geen goed idee, daarover zullen we ongetwijfeld nog spreken.
Het is goed dat binnen de organisatie voortdurend gewerkt wordt aan heldere financiële stukken. De begrotingen van nu zijn duidelijker dan die van enkele jaren geleden. Dat verdient een compliment aan iedereen die eraan meewerkt.
Gesprekken over de kerncentrale van Borsele hebben een belangrijke financiële waarde. Wij weten nog van niets. Als Gedeputeerde Staten meer weten, dan gaan we dat nog horen. Voor ons zijn de voorwaarden helder: geen risico’s meer voor Zeeland, en de gespaarde zakcenten moeten ten goede komen aan de Zeeuwse samenleving. En dan kan later nog gekeken worden naar wat de kerncentrale kan opleveren. Maar dat is niet het belangrijkste.
Een ander belangrijk punt in deze begroting is het instellen van een meldpunt agressie voor politieke ambtsdragers. Het is goed dat aandacht wordt besteed aan de veiligheid van politici en mensen die hier werken.

Verkeersveiligheid en bereikbaarheid

Verkeersveiligheid is al jaren een belangrijk thema voor de SGP. De provincie heeft daar een belangrijke taak in. Die beheert immers veel Zeeuwse infrastructuur. Ondanks maatregelen zijn er nog steeds veel verkeersslachtoffers. Om daar beter inzicht in te krijgen, dienen wij een motie in om de beschikbare data beter inzichtelijk te maken – mede ingediend door VVD, CDA en BBB.

Motie Verkeersveiligheid - meer data, minder slachtoffers

Over bereikbaarheid is positief nieuws te melden: FLEX in het nieuwe aanvullende openbaar vervoer. Daar is jaren tegenop gezien. Zeeland gaat dit heel anders aanpakken dan andere provincies. Tot nu toe zijn de ervaringen positief op de plekken in Zeeland waar het al uitgerold is. We hopen dat dat de komende tijd ook zo blijft. Maar als bijsturing nodig is, moet dat ook kunnen. Als daar financiële middelen voor nodig zijn om dat een succes te laten zijn, dan verwachten wij daar ook een vraag voor. We kunnen het maar één keer goed doen, en dat is nu.

Andere belangrijke punten rondom bereikbaarheid zijn de Westerscheldetunnel, de Vlaketunnel en de Zeelandbrug. De Westerscheldetunnel vraagt de komende jaren groot onderhoud, het is erg belangrijk om hier aandacht voor te blijven hebben. De Vlaketunnel is ook al genoemd, en daar hebben we vorig jaar serieus aandacht voor gevraagd. Met het nieuwe kabinet in de maak is het te hopen dat die óók weten dat deze tunnel echt een status apart zou moeten krijgen. Het is een heel kort tunneltje, hartstikke druk, met een omleidingsroute die nauwelijks toereikend is. Als er nu bij de Vlaketunnel iets gebeurt, staat heel Zeeland vast. Dat hebben we de afgelopen jaren regelmatig gezien. Rijkswaterstaat moet dit echt bovenaan de agenda zetten. De vraag is of dat ook zo gebeurt.
Wat betreft de Zeelandbrug: goed dat onderzocht wordt hoe die er technisch aan toe is. Een paar jaar geleden werd door ons gevraagd aan GS of het onderhoud en de vervanging in de meerjarenbegroting stonden. Toen bleek dat dat niet helemaal in beeld was. Gelukkig is het daarna opgepakt. We weten inmiddels veel meer, en er wordt volop onderzoek gedaan naar de technische staat. Dat toont aan dat politiek geen kwestie van hypes is: veel dingen hebben tijd nodig. Nu er een wisseling in Den Haag plaatsvindt, is het belangrijk dat de Zeelandbrug daar wel op de radar blijft staan.

Ik was blij verrast dat bij de verkiezingen niet alleen de SGP, maar ook een andere partij de Zeelandbrug in het landelijke verkiezingsprogramma had staan. Ik zie hier nog meer partijen zitten, er zijn er ook waar het niet in stond. Ik roep de collega’s op om zendingswerk te verrichten binnen hun partij, want de vervanging van de Zeelandbrug komt steeds dichterbij. Toen dit vier jaar geleden voor het eerst de aandacht kreeg, was het nog twintig tot vijfentwintig jaar weg. Inmiddels zijn we op vijftien jaar, en de tijd tikt door.

Veiligheid in het land

Afgelopen Voorjaarsnota hebben we het er ook over gehad. Toen is hier een motie aangenomen met de titel Plaatsen van Redding en Hoop. Daarin kreeg Gedeputeerde Staten de volgende opdracht:
- In overleg te gaan met gemeenten en de Veiligheidsregio Zeeland om te horen wat de plannen zijn voor de noodsteunpunten in onze provincie;
- Na te gaan of de eigen voorzieningen of steunpunten van de Provincie Zeeland onderdeel kunnen zijn van die Zeeuwse noodsteunpunten; en
- Te onderzoeken of gebouwen die vallen onder cultureel erfgoed, zoals kerken en andere gebouwen, een extra functie kunnen krijgen als noodsteunpunt en daardoor een financiële bijdrage kunnen ontvangen om overeind te blijven.

Ik ben benieuwd wat inmiddels de status is. Het dictum was om in het voorjaar van 2026 terug te komen met een koppeling, maar ik kan me voorstellen dat er halverwege al een tussenrapportage beschikbaar is. Die zien we graag tegemoet.
Andere lopende dossiers zijn er ook, bijvoorbeeld rond cultureel erfgoed en musea. Deze periode was ook echt het voornemen om meer geld vrij te maken voor cultureel erfgoed. Inmiddels is er twee miljoen euro extra op de begroting gekomen. Daar zijn we blij mee, en er is invulling voor gevonden. Mooi dat niet alleen de grote musea daarvan profiteren, maar ook de vele kleine. 

Zeeuws collectiecentrum

Het Zeeuws Museum speelt een belangrijke rol in het Zeeuws collectiecentrum. Onze vraag is wel: kijk vooral of kleine musea ook meegenomen worden in het plan. Als het alleen hier in Middelburg en omgeving gebeurt en anderen er minder aan hebben, is dat jammer. We horen daarover signalen; of die allemaal terecht zijn, is nog in proces. Maar we vragen aandacht voor een brede spreiding – ofwel meerdere locaties, of in elk geval betrokkenheid van de kleinere musea.

Campus Zeeland

Campus Zeeland is niet per se een gebouw, zoals velen denken. Het is vooral een proces, een organisatie. Het Research Center in Middelburg is in 2023 geopend. Toch zijn we blij met de voortgang. Ik was er laatst met een groep SGP’ers, en we waren enthousiast over wat er allemaal mogelijk is – vooral dat mbo-, hbo- en wo-studenten er samen aan projecten werken. Toen dacht ik: dit moeten mensen in de landelijke politiek ook zien. Ik zou zeggen: breng dit verder binnen uw eigen partij. Ook het Delta Climate Center is inmiddels van de grond.

Op onderwijsgebied zijn we echter nog niet klaar. Nog steeds vertrekken veel jongeren uit onze provincie. Daarom is de Strategische Onderwijs- en Onderzoeksagenda 2025–2035 opgesteld. Die is helder: meer jong talent moet in Zeeland blijven en worden aangetrokken. Zeeland moet een regio zijn waar jongeren graag studeren, werken en wonen. Dat moet echt prioriteit krijgen voor GS. Als we dat proces kunnen kantelen, zou dat veel waard zijn.

Visserij

Wat betreft de visserij is het mooi dat de garnalenvisserij nu een vergunning heeft voor twintig jaar. Onzekerheid is echt vervelend voor ondernemers, dus dit biedt perspectief – ook al zijn de voorwaarden streng. We zijn blij dat dit is gelukt, mede dankzij de inzet vanuit Zeeland en Zuid-Holland. Wel blijft een belangrijk aandachtspunt dat in Natura 2000-gebieden ook bestaand gebruik, zoals visserij, zijn plek behoudt.

Binnenvaart

De binnenvaart – daar ontkomt u ook niet aan. Dat dossier loopt nog steeds. De provincie heeft nu een goed Actieprogramma Binnenvaart. Zijn de gemeenten inmiddels al aangehaakt? We horen graag van GS hoe het daarmee staat. Volgens de beantwoording van vragen is er ambtelijk en bestuurlijk overleg geweest en wordt gestreefd naar concrete ondersteuning door de provincie richting de Voorjaarsnota. We verwachten duidelijkere antwoorden, want dit zijn projecten die tijd kosten. Als het niet concreet wordt, blijft het bij praten over en praten met.

Landbouw en zoet water

Veel collega’s hebben het al gezegd: we zijn blij met de tussenrapportage van juli over het Deltaplan Zoet Water. Die geeft meer zicht op wat er gebeurt. In de discussie toen zagen we dat er veel in beweging is – dat stemt positief. Eén onderwerp misten we wel: de externe aanvoer naar Schouwen-Duiveland. In de commissievergadering is gezegd dat daar onderzoek naar loopt. Wanneer kunnen we daar meer over zien? Dat had wat ons betreft al in het overzicht mogen staan.

Stikstof

Vanmorgen stond het in de krant: nieuwe provinciale plannen. We hebben nog niet alle details, maar de komende maanden volgen gesprekken met bewoners en bedrijven rond de Kop van Schouwen en De Manteling op Walcheren. Belangrijk uitgangspunt: we doen het samen met de mensen in de gebieden. Dat is essentieel. Bedrijfsspecifieke plannen op basis van vrijwilligheid, gericht op mogelijkheden en mensen die verder willen. Uitkoop – ook al is het vrijwillig – is niet iets waar we per se veel geld aan willen uitgeven. Maatregelen moeten aantoonbaar effect hebben. Dat vraagt tijd, inzet en overleg. Maar goed, het gaat gebeuren, we zijn er blij mee. Ondernemers die al stappen hebben gezet, moeten erkenning krijgen. Wie vooruitstrevend is geweest, mag niet worden afgestraft.

Westerschelde

Ik heb het daarnet in een interruptie bij de bijdrage van een collega al genoemd: ik heb buikpijn van wat er de laatste tijd in de media over is geschreven. Er wordt gezegd dat het Natuurpakket Westerschelde, met door de provincie gerealiseerde hectares, “gegoochel met cijfers” zou zijn. Het kan niet waar zijn dat boeren na generaties hun bedrijf verlaten en tien jaar later horen dat het niet had gehoeven, omdat de nieuwe natuur niet meetelt. Of dat natuur die grenst aan een Natura 2000-gebied niet mee mag tellen vanwege een kaartgrens – alsof vogels en planten die grens kennen. Dat is bureaucratie waarvoor ik weinig sympathie heb. Met zulke redeneringen kweek je geen draagvlak. We hebben jaren geleden de campagne gehad Stop de groene leugen. Al jaren hebben we in verschillende colleges geprobeerd om op basis van vrijwilligheid dingen te organiseren. Je zou maar je hele boerderij verplaatsen en dan horen dat het “buiten de grenzen” valt. Verschrikkelijk. Sommige experts zeggen dat je de ene natuur niet kunt inwisselen voor de andere, maar wij vinden dat verlaagde schorren die weer waarde krijgen voor vogels, juist uitbreiding van estuariene natuur zijn. En op Neeltje Jans worden duinvalleien met zout water gevuld om een ander type natuur terug te brengen – dat is óók vervanging. Dit kan dus gewoon, ook in Natura 2000-gebieden. 

Slot

Tot slot: de politieke ontwikkelingen in ons land en in de wereld kunnen ons moedeloos stemmen. Maar bij alles geldt: Coram Deo – wij leven voor Gods aangezicht. Hij gaat over onze toekomst, en dat mag ontspanning geven. Wij zien de achterkant van het borduurwerk en heel soms iets van de voorkant. Met al onze meningsverschillen, blijft overeind staan dat we ons als mensen hebben te verantwoorden voor God, ook in de politiek. 

“Zalig zijn de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde beërven” (Mattheüs 5). Onder een overheid die haar taak serieus neemt en zorgt dat mensen een stil en gerust leven kunnen leiden. Dat gunnen we iedereen – Gedeputeerde Staten in het bijzonder, bij de uitvoering van het provinciale beleid voor volgend jaar. Maar dit gaat verder. We zijn slechts op doorreis op deze aarde. Aan het einde van die reis – wat ook morgen kan zijn – zal de vraag niet zijn hoeveel punten we scoorden ten koste van anderen. Dan zal het voor ons mensen, die vol van fouten zijn, aankomen op genade. Daarom kan Nederland wel wat meer genade gebruiken. In de politiek. Maar ook allemaal als persoon.

En met alles wat we doen, eens zullen we ons moeten verantwoorden. Dan geldt alléén het antwoord op de vraag van Jezus: Hebt gij Mij lief?